Het effect van kou en warmte op je lichaam

Laatst vroeg mijn dochter of ze haar jas uit mocht terwijl het -1 graden was buiten. Ik hoorde mezelf zeggen: “Nee, dat doen we niet lieverd, dat is veel te koud. Dan kan je ziek worden.” Dat zinnetje heb ik van mijn moeder meegekregen en mijn moeder vast weer van mijn oma en zo verder. Het is zo in mijn hoofd geprogrammeerd. Ik ben blijkbaar niet de enige. Want ik hoor het meer ouders met regelmaat zeggen. Maar klopt het eigenlijk wel? Sommige mensen duiken in de winter het koude zeewater in en pretenderen dat dit fantastisch gezond voor je is. Wat doet kou eigenlijk met je lichaam? Het tegenovergestelde fascineert mij tegelijkertijd. Warmte kan zo welkom zijn. Helemaal in de winter. We kruipen behaaglijk bij de openhaard en de bezoekersaantallen bij de sauna nemen toe. De hot stone massage viert hoogtij in de praktijk. Ik ging op zoek met hulp van mijn studieboeken en verschillende bronnen op het internet met de vraag: Wat is nu eigenlijk het effect van kou en warmte op je lichaam?

Word je ziek als je bij koud weer zonder jas naar buiten gaat?

Maar allereerst, hoe zit het nu? Word je ziek als je zonder jas naar buiten gaat met koud weer? We worden ziek van bacteriën en virussen, niet direct door de kou. We raken met een virus besmet door contact met een ander besmet persoon, of doordat het virus zich in de lucht bevindt en wij het inademen. Maar in de winter hebben we vaker een verkoudheid, een vervelende hoest of griep. Hoe zit dat dan?

Daar zijn een aantal verklaringen voor. In de winter blijven we meer binnen. We zitten dichter op elkaar waardoor het virus zich gemakkelijker kan verspreiden. Een andere mogelijke reden is dat verkoudheidsvirussen zich beter vermenigvuldigen bij lagere temperaturen in de koude neusholte en zich hierdoor sneller in de rest van het lichaam verspreiden. Ook lees ik dat we ’s winters minder zonlicht ontvangen en daarmee minder vitamine d binnen krijgen wat invloed heeft op de celgroei, zo ook de celdelingen in ons immuunsysteem.

Virussen zijn dus de boosdoener maar wie bij koud weer slecht gekleed gaat, heeft over het algemeen een wat verminderde weerstand. Dit komt omdat de focus van het lichaam is op het op temperatuur houden van het lichaam. Er is verklaard dat de bloedvaten van de luchtwegen zich vernauwen bij koude temperaturen waardoor de toevoer van bepaalde afweercellen worden verminderd. Als ik het dus goed interpreteer zet het lichaam bij kou alle zeilen bij om in ieder geval de binnenkant te beschermen, lees warm te houden. De buitenkant van het lichaam wordt dan minder goed beschermd tegen ziekteverwekkers.

Kou versterkt je gezondheid

Er zijn mensen die zweren bij de Wim Hof ofwel the iceman methode waarbij ademhalingstechnieken gecombineerd worden met training om beter tegen de kou bestand te zijn. Dit geeft onze gezondheid een flinke opkikker. Maar het kan ook minder extreem door bijvoorbeeld elke dag koud af te douchen. Er zijn verschillende voordelen.

Als je lichaam met kou wordt geconfronteerd is de eerste missie: het beschermen van de vitale driehoek, oftewel de vitale organen in de romp, tegen onderkoeling. Het zenuwstelsel reageert meteen en de bloedvaten vernauwen zich waardoor de bloeddruk tijdelijk toeneemt en het hart sneller gaat pompen. De flexibiliteit van het vatenstelsel wordt getraind en verbeterd. Hoe beter, sterker en flexibeler dat vatenstelsel, hoe minder moeite het hart hoeft te doen om alles goed te doorbloeden. De rusthartslag en de bloeddruk dalen zodat het hart minder hard hoeft te werken. Elke dag een contact met een bijvoorbeeld een koude douche, kan dus een zeer positief effect hebben op de doorbloeding en algemene gezondheid.

De reactie van het zenuwstelsel op de kou zorgt ervoor dat je lichaam de stofwisseling op een hoger pitje zet. Hierdoor wordt ook het immuunsysteem getriggerd. Het immuunsysteem bereidt zich voor op mogelijke bedreiging van ziektes door meer witte bloedcellen aan te maken waardoor we beter bestand zijn voor bacteriën en virussen.

Ook lees ik dat wanneer je regelmatig in contact komt met de kou, je lichaam reageert op de omstandigheden door meer bruin vet aan te maken. Bruin vet is een soort vetweefsel dat energie omzet in warmte. Dit in tegenstelling tot wit vet dat energie opslaat en wat vaak op ongewenste plekken op het lichaam zit. Door koud te douchen, zonder jas naar buiten te gaan of de temperatuur in je slaapkamer te verlagen, trigger je het lichaam om de stofwisseling, de interne verwarming, een tandje hoger te zetten waardoor de hoeveelheid bruin vet in je lichaam kan vergroten en waardoor je dus meer wit vet verbrand. Je valt dus af.

Een flinke dosis kou op zijn tijd is dus gezond, maar hoe zit dat dan met de warmte.

Warmte is welkom

In tegenstelling tot kou is warmte vaak meer welkom. Maar het is niet alleen een weldaad. Het kan ook je gezondheid helpen. Warmte helpt pijnlijk weefsel te ontspannen en los te maken. Door de warmte worden de bloedvaten verwijd en de bloedtoevoer naar het te behandelen gebied gestimuleerd. Het activeert tevens het immuunsysteem om op zoek te gaan naar ziekteverwekkers in het lichaam. Warmte zorgt tevens voor een verlichting van stress, verversing van vochtreserves door het zweten, het bevorderen van natuurlijke pijnstillers en een verhoogde stofwisseling. Ook las ik dat zelfs kortstondige hittestress gezond kan zijn voor het lichaam door een verhoogde stofwisseling. Je krijgt daardoor een soort van extra reserves net als de extra bloedcellen die worden aangemaakt bij de koude douche of een ijsbad zoals eerdere beschreven.

Behandeling met warmte wordt zelfs toegepast bij het bestrijden van tumoren. Dit wordt hyperthermie genoemd. Hyperthermie betekent: verhoogde temperatuur. Bij een behandeling met hyperthermie wordt het lichaam van de patiënt van buitenaf plaatselijk of in zijn geheel kunstmatig verwarmd. Door de warmte kunnen kankercellen dood gaan of in ieder geval aangetast worden. Daardoor worden ze extra gevoelig voor bijvoorbeeld chemotherapie of bestraling (radiotherapie). Artsen passen hyperthermie dan ook vaak toe in combinatie met chemo- of radiotherapie.

Het gebruik van warmte is één van de oudste genezingsmethoden uit de mensheid. Als voorbeeld de hot stone massage die oorspronkelijk afkomstig is van de Indianen. Zij gebruikten vroeger lavastenen die opgewarmd waren om stamgenoten met chronische pijnen te behandelen.

Gebruik kou en warmte met gezond verstand

Wat ik lees is dat de effecten van kou en warmte positief zijn voor de gezondheid. Met de kennis die ik heb opgedaan neem ik mezelf voor om per vandaag te starten met het dagelijks beleven van een koude douche. Ik stel mezelf de uitdaging dit een maand vol te houden. Doe je met me mee? Daarbij wil ik nog wel opmerken dat als je met mij de uitdaging aan gaat je voorzichtigheid in acht neemt.  Bij vaat- en hartklachten is het namelijk verstandig om voorzichtig om te gaan met hoge temperatuurverschillen vanwege het effect op de bloeddruk. Dit geldt overigens ook om dezelfde reden als je zwanger bent. Ook als je diabetes patiënt bent, dien je voorzichtig te zijn omdat de hoogte van de temperatuur de bloedsuikerspiegel kan beïnvloeden. Twijfel je, overleg dan met jouw huisarts.

Zie je het niet zitten om elke dag een koude douche te nemen, maar wil je wel de warmte ervaren? Verwen jezelf dan met een hot stone massage of de thieves massage, een combinatie van hot stones en het gebruik van een etherische olie die je gezondheid boost.