Een positieve benadering van stress

Stress interpreteren we vaak als iets dat niet goed voor ons is. We merken de fysieke veranderingen op als tekenen dat we niet goed kunnen omgaan met de druk. Hoe zou het zijn als als we anders denken over de fysieke sensaties die we voelen in een stressvolle situatie? Kan een positieve benadering van stress invloed hebben op onze gezondheid?

Uitgangspunt van deze blog is een TED talk van Amerikaanse gezondheidspsycholoog Kelly McGonigal. Onderzoek uit 2011 leverde haar een andere visie op stress. In haar TED talk geeft ze aan dat de wijze waarop je stress benadert, bepaald wat de gezondheidsrisico’s zijn. Een interessant perspectief waarin ik in deze blog aandacht aan besteed. 

Positief denken over stress

In de Ted Talk belicht McGonigal een studie waarbij een eerste groep deelnemers aangeleerd kreeg dat hun stressreactie ondersteunend is voor hun prestatie. Een tweede groep mensen kreeg het tegenovergestelde te horen. De eerste groep kreeg te horen dat hun lichaam bij stress meer energie kreeg, voorbereid werd op een uitdaging en dat stress hen dus diende in de prestatie die ze gingen leveren. Ze hadden hierdoor minder angst en waren meer zelfverzekerd. Daarnaast was hun fysieke stressreactie anders dan de tweede groep. Een typische stressreactie zorgt ervoor dat de hartslag omhoog gaat en de bloedvaten samentrekken wat bij langdurigheid hiervan behoorlijke gezondheidsrisico’s met zich kan meebrengen. Echter bij deze eerste groep bleven de bloedvaten meer ontspannen. De hartslag was nog steeds hoog, maar met minder spanning op de bloedvaten. Het lijkt op de momenten van vreugd en moed.

Een ander element die McGonigal aanhaalt is de rol van Oxytocine bij de stressreactie.

De rol van Oxytocine bij stress

Oxytocine wordt ook wel het knuffelhormoon genoemd. Oxytocine komt vrij bij een “prettige” aanraking zoals een knuffel. Tijdens een massage wordt dit hormoon aangemaakt en zorgt het ervoor dat het stressniveau verlaagt en dat je je tevreden en ontspannen voelt.

Dit is echter maar een klein aandeel van wat oxytocine doet. Oxytocine is een neurohormoon wat sociaal contact bevordert. De stof zorgt er dus voor dat het verlangen wordt opgewekt om contact op te zoeken. Het liefst via fysiek contact. Tevens verhoogt het je empathie. Wat ik zelf nog niet wist vóór het bekijken van de TED talk, is dat oxytocine een stresshormoon is. Het stofje wordt aangemaakt bij stress en heeft een rol in de stressreactie, net als adrenaline die je hart meer doet pompen. Het zet aan om bij stress steun en support te zoeken bij anderen. De stof zet aan om in een stressvolle situatie, mensen op te zoeken waar je je veilig bij voelt. Je laat anderen opmerken hoe je je voelt in plaats dat je dit opkropt. Dat zorgt in veel gevallen voor steun.

Verbinding zorgt voor minder stress

Als er verbinding met een ander ontstaat in momenten van stress, zorgt dat ervoor dat er nog meer Oxytocine wordt aangemaakt. Oxytocine beschermt vervolgens je cardiovasculair systeem tegen schadelijke effecten van stress. Het helpt je bloedvaten te ontspannen en heeft ook effect op je hart. Jouw hart heeft receptoren voor de stof oxytocine en helpt daarmee hartcellen te vernieuwen en te herstellen van stress gerelateerde schade.

Verbinding met de ander helpt ons dus beter met stress om te gaan. Maar wat gebeurt er eigenlijk bij verbinding met de ander en hoe helpt dat dan? Onze spiegelneuronen spelen hier een belangrijke rol. Spiegelneuronen zijn speciale zenuwcellen die zich bevinden in bepaalde delen van onze hersenen. Ze helpen ons instinctief en vrijwel direct te begrijpen wat andere mensen ervaren. Hiermee zijn we in staat om empathie voor de ander te voelen. Verbinding ontstaat door dit gevoel van empathie. Daarnaast is het belangrijk dat je het gevoel krijgt dat je gehoord en begrepen wordt. Aandachtig luisteren, oogcontact zoeken, spiegelen wat je hoort en ziet, zijn zaken die helpen bij het gevoel begrepen te worden. Fysiek contact en humor zijn vaak ook zaken die verbinden. Belangrijk is om niet te oordelen in het gesprek. Oordelen resulteert erin dat de ander zich niet gezien en gehoord voelt.

Wat verstoort een positieve benadering van stress

Voorgaande klinkt prachtig, echter er is een belangrijke kanttekening. Wat als verbinding maken met de ander niet vanzelfsprekend is? Wat gebeurt er als er geen of te weinig goede ervaringen zijn in verbinding met ander? Dit heeft alles te maken met jezelf veilig voelen.

Je niet veilig voelen, zorgt ervoor dat het lastig of in sommige gevallen zelfs onmogelijk is om op een veerkrachtige manier met stress om te gaan. Laat staan deze positief te kunnen benaderen en de verbinding met de ander op te zoeken.

Ons autonome zenuwstelsel reageert wanneer we uitdagingen en daarmee gepaarde stress ervaren. Het autonome zenuwstelsel stuurt ons signalen gebaseerd op eerdere ervaringen. Ze geeft aan of het veilig genoeg is om ons te verbinden met de ander om bijvoorbeeld steun te zoeken zoals eerder in deze blog beschreven. Bij veel mensen is in de meeste gevallen hun systeem veerkrachtig genoeg om met veranderingen om te gaan en om bijvoorbeeld het idee van de positieve benadering van stress te kunnen gebruiken. Echter soms in bepaalde situaties is de automatische reactie bij stress om juist niet de verbinding met de ander te zoeken. Dit kan gebeuren vanuit slechte ervaringen of onverwerkte gebeurtenissen uit het verleden zoals bijvoorbeeld een trauma.

Kan je je reactie ten aanzien van stress veranderen?

Ons autonoom zenuwstelsel reageert op basis van vroegere levenservaringen. Echter ervaringen in het heden kunnen deze ook weer omvormen. Als ons zenuwstelsel in een veilige omgeving afstemming en verbondenheid met de ander ervaart, is dit een positieve ervaring die een positieve verandering kan bewerkstelligen. Dit is alleen niet altijd even gemakkelijk en heeft, afhankelijk van de eerdere ervaringen en de persoon in kwestie, tijd nodig.

In onze dagelijkse contacten worden we geconfronteerd en beoordeeld op de manier waarop we contact aan gaan met vrienden, familie, collega’s, of soms willekeurige passanten. Inzicht krijgen, in hoe je autonome zenuwstelsel werkt, helpt. Dat begint door de reactie te erkennen, toestanden waar te nemen en te volgen. Daarna komt er ruimte voor verandering.

Het is belangrijk om op lichamelijk niveau iets te veranderen voordat je de stap neemt richting gedrag in bijvoorbeeld het contact met anderen. Als je je brein zover krijgt dat het zich veilig voelt via het lichaam zorgt dit ervoor dat je connectie met de ander wilt maken. Dat kan bijvoorbeeld met aanraking. In de holistische massage kan een afgestemde en aandachtige manier van aanraken ervoor zorgen dat het lichaam kalmeert. Daarmee wordt er een signaal naar de hersenen gegeven dat het veilig is. De situatie is veilig zodat er met die ander, in dit geval de therapeut, een verbinding ontstaat. In dit contact kan de cliënt vervolgens lichamelijke reacties waarnemen en volgen.

Bronnen:

Dana D. De polyvagaal theorie in therapie. Eeserveen: Uitgeverij Mens! ;2018

Ted Kelly McGoniga: www.ted.com/talks/kelly_mcgonigal_how_to_make_stress_your_friend?utm_campaign=tedspread&utm_medium=referral&utm_source=tedcomshare